De herziene ISO 14001-norm sluit beter aan bij trends als MVO en circulaire economie. De directie moet voortaan zelf aan de bak om de ‘groene’ positie van het bedrijf in de keten te verbeteren en het milieubeleid meer te verankeren in de algemene bedrijfsstrategie.

Bedrijfsstrategie

De certificatie van het milieumanagementsysteem van het bedrijf was tot voor kort een taak die hoofdzakelijk op het bordje van de KAM-medewerker (kwaliteit, arbo en milieu) lag. Was het certificaat verkregen, dan kreeg de brave borst een klopje op de schouder van de directie, die snel overging op ‘business-as-usual’, zoals de omzetgroei van het bedrijf en het veroveren van nieuwe klanten en markten. Met de herziene versie van ISO 14001 is dat voorbij. In de nieuwe norm ligt een dwingende taak voor het management om het milieubeleid en de bedrijfsstrategie met elkaar in lijn te brengen.

De directie moet voortaan zelf aan de bak

ISO 14001-certificaat

SCCM, waarin overheid, bedrijfsleven en certificatie-instellingen participeren, beheert het certificatieschema voor ISO 14001. De organisatie heeft het schema volledig vernieuwd. Ruim 2200 bedrijven in ons land hebben een ISO 14001-certificaat. Medio september was de nieuwe ISO 14001-norm een feit. Volgens de Engelstalige tekst is de directie ‘accountable’ en moet ze dus haar verantwoordelijkheid nemen voor de effectiviteit van het milieumanagementsysteem.

Betrokken management

Het management van het bedrijf moet voortaan haar betrokkenheid bij de ontwikkeling en uitvoering van het milieubeleid laten zien. Milieu wordt nu aan bedrijfsstrategie gekoppeld. Dat de herziene ISO 14001-norm een meer strategisch karakter heeft en beter aansluit bij waar het in de boardroom om gaat, zoals goed bestuur, voldoen aan geldende wet- en regelgeving – ook wel ‘compliance’ genoemd – en het in kaart brengen van risico’s en kansen. Een apart hoofdstuk over leiderschap benadrukt de nieuwe rol van het management en dan praten we niet alleen over de hoogste baas, maar over alle managementlagen binnen de organisatie tot de teamleiders op de werkvloer. Al diegenen die het managementsysteem tot een goed werkend geheel moeten maken.

De herziene ISO 14001-norm voorziet ook in de handvatten om de positie en rol van het bedrijf in de keten beter te bepalen. De oude norm ging uit van het beheersen van de directe milieu-impact, zoals emissies van het bedrijf zelf, en het beïnvloeden van indirecte milieuaspecten waar de organisatie mogelijkheden zag.

Breed perspectief

Dat laatste is in de nieuwe editie veel concreter gemaakt. Een bedrijf moet een vinger zien te krijgen achter wat het voor het milieu kan doen vanuit wat in de norm het ‘levenscyclus-perspectief’ is genoemd. Denk aan het mogelijk terugnemen van afgedankte producten om daar grondstoffen uit terug te winnen. In zijn moderner jasje haakt ISO 14001 zo beter aan bij de trend van de circulaire economie. Levenscyclusanalyses (LCA’s) vraagt de norm overigens niet. Een bedrijf moet goed weten wat er bij zijn toeleveranciers en zijn klanten speelt. Dat staat ook in de oude norm, maar wordt nu expliciet benoemd. Het ketenaspect is veel minder vrijblijvend. De ruimte voor verschillende interpretaties is uit de norm gehaald. Er is geen enkele discussie meer over mogelijk. Ketenbeheer, dus de blik naar buiten, is een kernvereiste geworden.

Ook vraagt de nieuwe ISO 14001 meer aandacht voor de context van het bedrijf, denk aan belanghebbende partijen als het bevoegd gezag, klanten, maatschappelijke organisaties en omwonenden. Bedrijven die voor het certificaat opgaan, moeten actief de belangrijke ontwikkelingen buiten de bedrijfspoort gaan identificeren die wezenlijk zijn voor hun milieubeleid. Een bedrijf dat bijvoorbeeld ambities koestert om zijn water-footprint te verminderen, moet ook naar het waterverbruik van zijn toeleveranciers kijken. De nieuwe normen sluiten zo beter aan bij de trend van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO).

HLS structure

Een van de wezenlijke verbeteringen is de komst van een eenduidige structuur en uniform begrippenkader in de teksten van zowel ISO 9001 als 14001. De zogeheten High Level Structure, kortweg HLS, biedt een gemeenschappelijke basis om eenvoudig systemen te integreren. De basistekst is de norm. Wat belangrijk is voor bedrijven die zowel aan kwaliteit als milieu doen. Bedrijven kunnen ISO9001 en ISO14001 nu makkelijker in één managementsysteem onderbrengen. De basiseisen zijn hetzelfde. Voorheen verschilden de teksten voor ISO 9001 en 14001. Integratie in één systeem was soms een zoekplaatje.

Lagere kosten

Simpel gezegd krijgen de ISO-normen een ‘plug-in’structuur. De ISO-kern op basis van de HLS, die dient als backbone van het managementsysteem, kan worden verdiept voor allerlei onderwerpen, zoals MVO (ISO 26000) en compliance (ISO 19600). De modulaire opbouw kan certificatie voor bedrijven makkelijker maken. Als de kern al een keer is beoordeeld en gecertificeerd kan de focus bij een volgende audit liggen op de specifieke aanvulling, bijvoorbeeld op het vlak van arbomanagement. De kosten voor certificatie kunnen dan wel eens omlaag gaan.

Die soepelere integratie zal er niet toe leiden dat bedrijven met een ISO 9001-certificaat er snel even ISO 14001 bij zullen doen. Dat wordt wel makkelijker, maar bedrijven moeten toch een substantieel aantal inspanningen doen voor ISO 14001. Dat wordt niet opeens een invuloefening. ISO 14001-gecertificeerde bedrijven zullen wisselend met de nieuwe norm omgaan. De oude certificaten zijn geldig tot eind 2018. Het ene bedrijf is nou eenmaal verder dan het andere. Er zijn bedrijven die al volop in de geest van de nieuwe norm handelen en duurzaam ondernemen hebben opgepakt. Weer andere bedrijven zijn daar nog verre van. Er zijn nou eenmaal veel verschillen tussen bedrijven.

Bron: NEN